ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ ՍԿՍԵՑԻ ՍԱՐՔԵԼ “ՄԱՏԵԱՆ ԵՐԱՆՈՒԹՅԱՆ” ԳԻՐՔԸ - 2


(շարունակություն)


Ճ Ա Ն Ճ Ը

Որոշեցինք նավարկություն կատարել դեպի Մեքսիկա. ես, կինս, դուստրս: Եվ, քանի որ նավի վրա նավախցիկները երկտեղանոց են, ընկերոջս՝ Աշոտին, առաջարկեցինք միանալ մեզ: Հաճույքով համաձայնվեց, և ընկերացավ ինձ՝ իմ նավասենյակում:

Շատ հաճելի շաբաթ անց կացրինք միասին: Ինչ խոսք, որ մինչ այդ էլ՝ Աշոտն արդեն ճանաչում էր թե կնոջս և թե աղջկաս: Բայց ճամփորդության ընթացքում նրանք շատ ավելի մտերմացան:

Մի երեկո, երբ Աշոտի հետ արդեն մենակ էինք մեր նավասենյակում ու շուտով պատրաստվում էինք քնել, սովորականի պես կիսվում էինք օրվա տպավորություններով: Աշոտը խոստովանեց, որ չէր պատկերացնում անգամ, թե այդքան մեծ ուրախություն կպատճառի իրեն մեր առաջարկած ճամփորդությունը և, առավել ևս, որ իրեն այդքան հաճելի կլինի ճամփորդել ընտանիքիս հետ միասին: Սկսեցինք խոսել աղջկաս մասին, կնոջս մասին:

Արդեն չեմ հիշում հիմա, թե ի՞նչն էր պատճառը, բայց ես ասացի, որ կենդանիներն ինչ-որ առանձնահատուկ վերաբերմունք ունեն կնոջս հանդեպ: Այնպիսի տպավորություն է, թե իրենցից մեկն են համարում և, ստացվում է, որ բոլորովին մարդու տեղ չեն դնում նրան:

Պատմեցի Աշոտին մի դեպք, որ պատահել էր մեզ հետ Բարսելոնայում, մի քանի տարի առաջ Եվրոպայում շրջագայության ժամանակ:

Հռչակավոր՝ Սուրբ Ընտանիքի տաճարի դիմաց, բացօթյա սրճարանում նստած սուրճ ենք խմում և հերթական անգամ հիանում ենք Գաուդիի անկրկնելի ճարտարապետությամբ: Կինս մեկնել է հոգնած ոտքերը սեղանի տակ՝ հանգստանալու: Եվ հանկարծ, մեր շուրջը՝ գետնի վրա կեր փնտրող աղավնիներից մեկը, իր ճանապարհին հանդիպելով կնոջս ոտքերին, երևի ալարեց շրջանցել նրանք, այլ ուղղակի բարձրացավ կնոջս ոտքերին ու քայլելով անցավ նրանց վրայով:

Աշոտը ծիծաղեց, բայց, կարծես թե այնքան էլ չհավատաց պատմածիս: Ասածս հաստատելու համար, ես ասացի նրան.

- Աշոտ, - ասացի: - Ի՞նչ ես կարծում, ի՞նչն է նավի վրա անհավանական:

Աշոտը հարցական նայեց ինձ:

- Ճանճը, - շարունակեցի ես: - Նախ, որ ափից ենք շատ հեռու: Եվ երկրորդ, այնքան խիստ են սանիտարական պայմաններն այստեղ՝ նավի վրա, որ ճանճերը համարյա բացառված են: Բայց եթե հանկարծ, - ասացի,- տեսնես մեկ ճանճ այս նավի վրա՝ դու կտեսնես այդ ճանճին… կնոջիցս ոչ հեռու:

Հաջորդ օրն առավոտյան նախաճաշեցինք, ու նստել ենք նավի վերին հարկում, որտեղ բացօթյա ջրավազանն է: Նստել ենք ապակե պատի մոտ, զմայլվում ենք Խաղաղ օվկիանոսով: Երեքով ենք, Աշոտը չկա՝ ինչ-որ տեղ է գնացել:

Որոշ ժամանակ անց վերադարձավ: Մոտեցավ, կանգնել է կողքիս:

Ու մեկ էլ հանկարծ հրում է ինձ.

- Սամ, Սամ, նայիր, - ու հայացքով ցույց է տալիս դեպի կինս:

Նայում եմ:

Ապակե պատի վրա, կնոջս գլխի վերևում, մի ճանճ էր սողում:


* * *

Հարցն այն չէ, կա՞ր արդյոք ճանճ նավի վրա թե ոչ, կամ կայի՞ն արդյոք ուրիշ ճանճեր էլ այնտեղ: Չնայած, չեմ կարծում, թե կային, որովհետև հաջորդ օրերը մենք այդպես էլ ուրիշ ոչ մի ճանճ չտեսանք, թեև փնտրում էինք:

Ինձ համար ամենակարևորը հետևյալն էր: Իմ համոզմունքը, իմ բացարձակ վստահությունն ասածիս վրա, չէր կարող փաստացի չընդգծվել որևէ կերպ: Եվ հենց այդ էր ճանճի հայտնվելու պատճառը: Ինչը շատ կարևոր էր ինձ համար, քանզի այն քաջալերեց ինձ ու իմ վստահությունը:



* * *

Դե ինչ, համարյա թե ամեն ինչ ասացի, ինչ որ հիշում եմ ամենից, ինչ պատահել էր ինձ հետ, մինչև Ուգոյին հանդիպելը: Ընդամենը մի դեպք է մնացել չպատմված, և այն ես թողել եմ վերջի համար: Որովհետև այն՝ ամենազարմանալի պատմությունն է, որը տեղի է ունեցել ինձ հետ:

Բայց, մինչև պատմություններս ավարտելը, ցանկություն ունեմ խոսելու մեկ բանի մասին էլ, ինչը նմանապես կարևոր է ինձ համար: Եվ ինչը ես համարում եմ իմ կյանքում տեղի ունեցած վերափոխությունների բաղկացուցիչ մասը:

Երկար մտածեցի, թե ինչպե՞ս անվանել այդ և վերջիվերջո հանգեցի սրան. ինտուիտիվ պատասխաններ:

Այո, հենց պատասխաններ, որովհետև հարցերը հիմնականում ծնվում են սովորականի պես, ինչպես եղել է միշտ և լինում է բոլորի հետ, երբ կենտրոնանում ես ինչ-որ մտքի շուրջ: Բայց ստացվել է այնպես, որ պատասխանները՝ վերջին ժամանակներս, - սկսել են երբեմն գալ ինչ-որ անգիտակցորեն:

Առաջին անգամ ես ուշադրություն դարձրեցի դրա վրա, երբ համացանցում, ինչ-որ մի ֆորումի մեջ, պատասխանում էի ինչ-որ մեկի հարցին: Վերընթերցելով գրածս, ես զարմացա իմ պատասխանից, որովհետև հասկացա, որ այն, ինչ ես գրել եմ, դրա գիտելիքները չունեմ, իմ ինֆորմացիան բավարար չէր նման պատասխան գրելու համար:

Այն առաջին անգամը ես ջնջեցի գրածս՝ վախից: Հետո՝ էլի ինչ-որ անգամներ: Մինչև զգացի, որ այդ մտքերը որոշ ժամանակ հետո հասկանալի են դառնում և, որպես օրենք, ստացվում է, որ նրանք ճիշտ էին: Աստիճանաբար ես սկսեցի վստահել նրանց: Եվ մինչև այսօր այդ ինտուիտիվ պատասխաններն ինձ երբեք չեն խաբել. գոնե մեկ անգամ թույլ չեն տվել, որ ես ափսոսեմ, որ հավատացել ու վստահել եմ նրանց:

Բայց այդ վախը… Մեր ամբողջ կյանքի ուղեկիցն է այդ վախը, ծնված և կերակրված մեր սովորույթներից, մեր գիտելիքներից, այն ամենից, ինչ մեզ տալիս է մեր կենցաղը, մեր շրջապատը, մեր ընտանիքը:

Մեր դաստիարակությունը, մեր ձեռք բերովի գիտելիքները, ինչի՞ են վերջիվերջո մեզ բերում նրանք: Իհարկե, մենք բոլորս էլ գերազանց գիտենք այդ. մեր Էգոյի ձևավորմանը:

Իսկ չէ՞ որ մեզ բոլորիս սովորեցրել են, որ Էգոն՝ մեր ամենակարևոր մասն է մեզ համար, որ դա հենց մենք ենք, որ կանք, ճի՞շտ է:

Ի միջի այլոց, ես այդպես էլ չկարողացա գտնել այդ բառի հայերեն թարգմանությունը: Ո՞վ կարող է հուշել, ի՞նչ է նշանակում այն. Անձնականությու՞ն…

(Ասեմ, որ սա էլ՝ ինտուիտիվ պատասխանների շարքից է. “անձնականություն” բառը հենց նոր շրխկաց գլխիս մեջ):

Ահա, թե ինչ… Ահա, թե որտեղ է թաքնվել ամենակարևորը: Այդ Էգոն, այդ Անձնականությունը (հենց նոր զանգահարեցի Արթուրին, նա ասաց. Ինքնություն; Կարինեն ասաց. Ես: Որոշեցի վստահել իմ՝ “անձնականությանը”), այն է, ինչը մեզ բաժանում է մեր Իրական Էությունից, մեր իրական Ես-ից: Էգոն սահմանափակում է մեր անսահման Հոգուն մեր փոքրիկ ֆիզիկական մարմնի մեջ և ստիպում է մեր մտքին գիտակցել այդ չնչին մարմինը որպես կենտրոնը, պորտը աշխարհի…

Ահա թե ինչու. ինձանից է սկսվում ամեն ինչ և ինձանից հետո՝ թեկուզ ջրհեղեղ…

Իհարկե, չէ՞ որ իմ Էգոն, իմ Անձնականությունը, ամբողջապես կտրել է ինձ Իմ Ամբողջականությունից… Իմ Աստվածայնությունից…

Եվ երբ, ժամանակ առ ժամանակ, ավելի ու ավելի հազվադեպ՝ մեր հասունանալու պրոցեսի հետ միասին, մեր Իրական Էությունը, մեր Ամբողջականությունը, Աստվածայնությունը, փորձում է կյանքի նշաններ ցուցաբերել, փորձում է ինչ-որ բաներ հուշել մեզ, - ինչո՞վ ենք մենք պատասխանում նրան… Իհարկե՝ վախով: Եվ, ելնելով վախից, հերքում ենք ամենն, ինչ մեր Էգոն ստիպել է մեզ մոռանալ հասկանալ:

Շատ լավ հիշում եմ պատանեկան տարիներիս վախը: Երբեմն, և այդ կարող էր պատահել ամենատարբեր իրավիճակներում. ասենք, դաս եմ սովորում, կամ գրում եմ, կարդում եմ, երաժշտություն եմ լսում, կամ ուղղակի հավաքված ենք ընկերներով ինչ-որ տեղ, - կապ չունի: Համոզված եմ, որ բոլորին էլ ծանոթ է այն վիճակը, երբ մի ակնթարթ կարծես թե անէանում ես, կարծես թե կաս, բայց՝ չկաս, կտրվել ես շրջապատից, աշխարհից: Հա, ասում են. աչքերդ սառել են…

Այո, այո, սառել են: Մեկ էլ զգում էի, որ աչքերս սառել են ինչ-որ բանի վրա: Ավելի ճիշտ կլինի ասել. ոչ թե սառել են, այլ կենտրոնացել են ինչ-որ բանի վրա: Եվ գիտակցելով այդ, ես սկսում էի զգալ, որ այն, ինչի վրա կենտրոնացել է հայացքս, - թող լինի առջևս դրած ջրի բաժակ, կամ գնդակ, որ մեկը բակում խաղում է, կամ պատից կախված ժամացույց, կապ չունի, թե ինչ, - բայց հաջորդ ակնթարթին, եթե ես չդադարեմ նայել դրան, - բաժակը՝ կկոտրվի, գնդակը՝ կպայթի, ժամացույցը՝ կընկնի պատից…

Բացարձակ հավատ: Ավելի ճիշտ, այդ զգացմունքն այնքան է իրականանում քեզ համար, որ անցնում է արդեն հավատի սահմանը: Դա արդեն հավատ չի, դա՝ գիտելիք է:

(Եթե ես ձեռքս պահել եմ քեզանից սեղանի տակ ու ասում եմ, որ ձեռքիս խնձոր ունեմ բռնած քեզ համար, դու կարող ես հավատալ ինձ կամ ոչ, ճի՞շտ է: Բայց եթե ես ձեռքումս բռնած խնձորը մեկնել եմ քեզ և դու տեսնում ես այն քո աչքերի առջև, արդյո՞ք քեզ պետք է հավատալ, թե ձեռքումս խնձոր կա: Հավա՞տ է դա, թե՞ արդեն՝ գիտելիք…)

Իսկ այդ գիտելիքին միշտ հաջորդում էր… վախը: Վախը, որ եթե իրոք, բաժակը կոտրվի, կամ ժամացույցն ընկնի, - ի՞նչ պատասխան եմ ես դրան տալու. ինչու՞, ինչպե՞ս այդ տեղի ունեցավ… Ի՞նչն է դրա պատճառը… Չէ՞ որ ես չգիտեմ դրա պատասխանը… Ես մոռացել եմ պատասխանը:

Ահա, թե ինչ ասել է Էգո և՝ նրա վախը:

Լավ, վերադառնանք ինտուիտիվ պատասխաններին. Խոսակցությունը նրանցից սկսվեց:

Մինչև այսօր էլ նրանք պատահում են իմ կյանքում, տարբեր առումներով, տարբեր պարագաներում: Ինչպես նաև ծնվեցին մի քանի ինտուիտիվ գրված բանաստեղծություններ, որոնց ծագումն այդպես էլ անհասկանալի մնաց ինձ համար: Ցանկություն ունեմ ներկայացնելու նրանք այստեղ, քանի որ ինձ թվում է, որ նրանք ամբողջովին այս թեմայի մեջ են և առանց նրա ուղղակի չէին լինի: Եվ հետո, առանց այդ իմ գործերի, արդեն ես էլ երևի ես չլինեի:

Առաջինը ստացվեց, երբ ես փորձեցի թարգմանել Բորիս Գրեբենշչիկովի մի երգը. “Խնձորների Հայրը”: Երկրորդը ստացվեց Էրիկ Տրուֆազի մի երգը լսելուց, որտեղ հետևյալ բառերը կային, “Եթե Աստված, դա նա է, ումից դու վախենում ես…” Իսկ երրորդը գրված է տարիներ առաջ ու ես արդեն չեմ էլ հիշում, թե ինչպես: Միգուցե նորից, Գրեբենշչիկովից ազդվա՞ծ…Միգուցե:


1. ԽՆՁՈՐՆԵՐԻ ՀՈՐ ՄԻՏՔԸ


Այն խնձորների Հայրը բևեռել է հայացքը
Իր Երկնային Այգուն.
Տարօրինակ հայացք է
Երկնային Հոր հայացքը:
Այն խնձորների Հորը լսելի է նույնիսկ
արմատների լուռ շարժումը երազում,
Եվ նաև ձմռան շարժումը
դեպի գարուն:

Բ.Գրեբենշչիկով - "Խնձորների հայրը"

1

Եվ Նրա սերը սահման չունի:
Սահման չունի մեր Երկնային Հոր սերը:
Եվ նայում է Նա Իր սիրով անսահման
Իր Այգու խնձորենուն և Այգուն Եդեմական:


Այն խնձորների Հայրը ձայն է լսում Այգում,
հարազատ մի ձայն.
Նշանակում է,
բոլորն այստեղ են:
Այն խնձորների Հայրը բոլորին խնդրում է
զբաղեցնել իրենց տեղերը
Իրենց տարիքի
և պաշտոնի համաձայն:


Այստեղ են. Ադամ Առաջինը,
Ադամ Միակը, Ադամ Աստվածածինը,
Այսինքն, Ադամից բացի
առայժմ դեռ ոչ ոք չկա, որ լինի ներկա:
Ադամ Առաջինն ասում է
Ադամ Միակին և Ադամ Աստվածածնին,
Որ խնձորների Հայրն իրեն մի բան ասաց,
բայց ինքը ոչինչ չհասկացավ:



Այն խնձորների Հայրը,
անսահման սիրով լիքը լցված
և ժպտամիտ նայում է
Իր Աստվածածին, միակ
և առաջնեկ Ադամ որդու վրա.
Ի՜նչ հիասքանչ որդի է նա
և որքա՜ն հարազատ:

Բայց միայնակ է որդին,
Ադամն այդ հիասքանչ,
Աստվածն այդ մարմնացած:
Ջահելն այդ, Ադամ - էությունը
դեռ չի զգում
իր ամբողջականությունը,
Եվ հարկ է, որ նա
սովորի, ճանաչի և հասկանա:


Հիմա էլ, տես, ինչպես,
կանգնել Դրախտի մեջ,
առանձնացրել է իրեն Եդեմական Այգուց,
Կարծում է, թե հյուր է այստեղ,
այս Այգում Եդեմական;
Աստված նայում է ժպտամիտ
որդուն իր անդրանիկ.
Հայրը նայում է որդուն
Եվ չի կարող տարբերել
որդուն Հորից՝ Աստծոց:

Բայց միայնակ է որդին,
սիրելի Ադամը,
Եվ ամբողջ այս
երջանկության ծանրությունը
չի կարող իր ուսերին տանել:
Մի օգնական է հարկավոր
Հոր սիրելի, միակ որդուն,
Որ օգնի հասկանալ
Հոր միտքը առաջին,
Որ Հոր տված անսահման
երջանկությունը
հանձն առնի Ադամի հետ բաժանել:

2.

Երկա՜ր-երկա՜ր ճամփա անցավ
այն միտքը ծնված,
քանի դեռ կհասկանար,
Որ հարկ է բարձրացնել
կնոջ այդ նոր ծնված
թարթիչները երկա՜ր-երկա՜ր:


Հեզության ակունքը
իրենց մեջ խորտակած
աչքերն այդ անծայրածիր,
Հավերժական սիրո
մարտկոցները երկու -
ջերմության աղբյուրները


Ընդգրկեցին իրենց
հոգու անհատակության մեջ,
մտքի անեզրության մեջ
Իրենց արտասովոր,
կերտող և շինարար այդ Հոր
անսահման սերը:


Հետո թեքվեց
հայացքն այդ իմաստնացած
դեպի Հորից իրեն տրված ընկերը,
Որը քնած էր դեռ,
այդ վիրահատությունից հոգնած -
կորցրած իր մի զույգ կողոսկրները:


Տեսավ ու զմայլվեց,
տեսավ և հիացավ:
Գետնից պոկեց իր նազելի իրանը,
Հենված ձախ արմունկին,
Երկա՜ր – երկա՜ր նայեց,
թե ինչպես է արթնանում Ադամը:



3.

Կնոջ երկար մազերը կախվեցին
քնած Ադամի դեմքի վրա
Եվ անզգուշորեն խառնվեցին
գոցված կոպերի հանգստությանը:
Եվ թավշե կուրծքն էլ ծանրացավ
քնած Ադամի սրտի վրա`
Սրտի զարկերին ուժ տալով այնքան,
որ քնած Ադամը - արթնացավ:

Եվ բացեց Ադամն իր աչքերը`
այդ անծանոթ հպումից առաջացած
մի ինչ-որ նոր զգացումից վախեցած:
Եվ առաջին բանը, դա երկար
և շիկահեր մազերի ալիքներն էին,
որ տեսան աչքերն այդ զարմացած:

ՈՒ կառչելով այդ շիկահեր ալիքներից,
հևիհև վեր մագլցեց Ադամի հայացքը -
Տեսնելու, թե ու՞ր են տանելու իրեն
ալիքներն այդ հրաշք, -
ՈՒ հանկարծ մի անեզր ծով տեսավ
իր վրա խոնարհված կնոջ աչքերի մեջ,
Եվ այդ անհատակ ծովի մեջ
չխորտակվել չկարողացավ:


4.

- Ո՞վ ես դու, - երկյուղով հարցրեց Ադամը:
Ասաց խոսքերն այս ու... կարծես թե քարացավ:
Չէ՞ որ սա առաջին անգամն էր, որ խոսեց Ադամը,
նա խոսեց ու ձայնից իր վախեցավ:

Իսկ քիչ անց այդ վախը վերածվեց
հետաքրքրության, և Ադամը շշմած
Կրկնեց նույն հարցը. "Ո՞վ ես դու",..
հիմա ասես թե ինքն իրեն, զարմացած:

Բայց միայն Ադամը չէր Այգում Եդեմական,
որ վախեցել էր իր ձայնից, -
Ադամի վրա խոնարհված կինն էլ գոչեց "Ա՜-ա՜-ա՜..."
և վախեցած հետ քաշվեց Ադամից:
Եվ այդ "Ա"-ն արտահայտված`
աստվածային հոգու ձայնն էր,
Որ, առաջին անգամ լսված, -
ընդգրկեց Այգին և ամբողջ Տիեզերքը:

Հայր -Աստվածն այն խնձորների
և այս նորաստեղծ մարդկանց,
Գոհացավ առաջին շփումից
Իր երկու առաջնեկ զավակների.
Մտադրությունն Իր խորամանկ`
Ֆի-զի-կա-կա-նա-ցրած
Մի գալար սարքեց ու փաթաթեց
այն խնձորենու բնին:

Քնաթաթախ Ադամը վեր կացավ
ու նստեց իր դեմ նստած կնոջ դիմաց:
Երկա՜ր –երկա՜ր նայեց նրան ու չը-ձանձրացավ:
Երկա՜ր նայեց ու այդպես էլ մնաց հմայված:
Եվ այստեղ մեր Հայրը օրենսդրեց,
որպեսզի հետաքրքրությունը միշտ հաղթի վախին:
Եվ Ադամն իր հարցն ուզած-չուզած կրկնեց,
զգուշորեն դիպչելով կնոջ ուսին:

- Ես Ադամն եմ, - նա ասաց:
- Իսկ դու՞... Ո՞վ ես դու:-
Եվ կինն այդ երկրորդ անգամ "Ա՜ -ա՜-ա՜" ճչաց,
վախեցած հպումից Աստծո որդու:

Երկրորդ "Ա"-ն` դա միտքն էր Հայր Աստծո,
որ կնոջ մեղրահոս շուրթերից դուրս պրծավ:
Եվ Այգին ու Տիեզերքը լցվեցին մտքով,
և Աստծո արարումն ամբողջ իմաստնացավ:
Իսկ Աստված գոհ մնաց Իր մտքից,
հիացավ ծրագրով Իր նորաստեղծ,
Եվ մարմնացրած Իր երկրորդ գալարն էլ
խնձորենու բնին փաթաթեց:

Այն երկուսը դեռ զննում էին իրար,
դեռ փորձում էին իրար ճանաչել:
Երբ կնոջ առաջին վախն անցավ,
ձեռք տվեց Ադամին նա զգուշորեն:
Ձեռք տվեց Ադամի մազերին,
այտերով զգուշորեն իջավ ցած:
Երբ հասավ այր-մարդու կրծքերին`
կրծքերին իր նայեց զարմացած:


Եվ Ադամն էլ կնոջ հետ միասին
սովորում էր իր մարմինը գիտակցել:
ՈՒ երբ կնոջ մատներն ավելի ցած սահեցին`
երկյուղած այդ հպումից` նա "Ա՜-ա՜-ա՜" գոչեց:

Եվ այդ "Ա"-ն ծնունդ տվեց զգացմունքին,
և Աստծո արարումն արթնացավ:
Եռյակով այս. զգացմունքի, հոգու, մտքի,
արարումն այդ ամբողջականացավ:
Եվ Աստված գոհ մնաց արդյունքից:
Եվ մարդկանց նոր փորձից հիացած`
Սիրելի Իր խնձորենու բնին
մի գալար էլ փաթաթեց մարմնացրած:


- Ա, - կրկնեց նորից այդ կինը`
դնելով իր ձեռքը իր կրծքին:
Ասաց. "Ադա՞մ", - ցույց տալով Ադամին էլ
ու մոտեցավ, նորից նստեց նրա կողքին:

- Ադամ և Ա՞, - հարցրեց Ադամը:
Այդ ժամը նրանց ճանաչման ժամն էր:
ՈՒ կինն էլ նորից կրկնեց քանի անգամ.
"Ադամ և Ա, Ադամ-և-Ա, Եվ-ա-Ադամ":
- Եվա-Ադամ,- կրկնեց Ադամը: - Ադամ, Եվա:
Եվա, Եվա, Եվա,- կրկնեց:- Եվա, Եվա:-
Քանի անգամ որ կրկնեց նա անունը նրա,
այնքան նոր գույներ կամար կապեցին երկուսի վրա:



5.

Եվ աշխարհը լցվեց գույներով:
Տիեզերքն էլ անչափ հարստացավ:
Խոսքերով, գույներով և ձայներով
Աստծո միտքն էլ երանգ ստացավ:

Ավարտվեց արարման սիմֆոնիան`
առաջինը համայն աշխարհում:
Եվ տեսավ Տեր-Աստված, որ միայն
փորձն է Աստծոն բացահայտում:

Հասկացավ, որ ճիշտ էր այդ միտքը`
բազմանալ Իր զավակների մեջ:
Նա տեսավ, որ զավակն էլ, դա` Ինքն է,
նայեց նրանց և Իրենով զմայլվեց:

Ցանկացավ ավելի բազմանալ
և Իր փորձն էլ բազմապատկել:
Տեսնել Ինքն Իրեն, հիանալ
Իր զավակների զավակների մեջ էլ:

Մեծագույն հաճույքով լպստեց
երկսայրի Իր լեզուն մարմնացած,
Խնձորենուց երկու խնձոր պոկեց,
զգուշորեն ծառից սողաց ցած:

Ադամն ու Եվան իրարով կլանված,
ինչ խոսք, որ չէին տեսնում ուրիշ ոչինչ:
Հայրը մոտեցավ նրանց աննկատ.
Հայրը - սիրով լի և Հայրը - Արարիչ:

Նայեց Հայրը նրանց, Իր զավակներին,
Իր զավակներով հիացավ և օրհնեց:
ՈՒ նրանց ոտքի տակ, ժպտերես, աննկատ
իմացության այն երկու խնձորները գլորեց:

...Եվ սկսվեց...



2. ԵԹԵ ԱՍՏՎԱԾ` ԴԱ ՆԱ Է...


Եթե Աստված` դա Նա է,
ումից որ դու երկչում ես, -
Կորած ես դու, եղբայր,
ես քեզ խղճում եմ:
Եթե երկչում ես, ինչպե՞ս կարող ես
դու Նրան սիրել,
Ինչպե՞ս կարող ես
քո Աստծոն ապավինել:

Եթե Աստված` դա Նա է,
ում որ դու կանչում ես, -
Կորած ես դու, եղբայր,
ես քեզ խղճում եմ:
ՈՒրեմն չես զգացել,
որ Նա կողքիդ է:
Ի՞նչ ես կորցրել Աստծոդ,
Նա միշտ քեզ հետ է:

Եթե Աստված` դա Նա է,
ում դեմ մեղա ես դու գալիս, -
Կորած ես դու, եղբայր,
դու մեղք ես, սիրելիս:
Անիմաստ է այդ անել
Աստծո առջև.
Թող ներեն նրանք, ում դու
վնաս ես պատճառել:

Եթե Աստծոց երկչում ես,
կանչում ես, մեղանչում ես, -
Գալիս է ժամանակ,
երբ դու Աստծոց` փախչում ես:
Էլի կորած ես դու, եղբայր,
և ես խղճում եմ քեզ.
Աստված` Նա ամենուր է.
ու՞ր պիտի Աստծոց փախչես:


Պատճառը Նա չէ` քո Աստված,
պատճառը` դու ես:
Այդ քո հավատն է վախվորած,
իսկ դու` համայն երկյուղ ես:
Պապերդ են դեռ ասել քեզ,
և պատմությունդ.
Այսպես չասես, այնպես չանես,
թե ոչ` դժոխքն է տունըդ:

Այո, տխուր է սա, եղբայր,
տխուր վիճակ է:
Սա կյանք չէ, սիրելիս,
վախի... համաճարակ է:
Սարսափը քեզ համար
նորմալ վիճակ է:
Եվ միշտ արդյունքը քո կյանքի`
կասկածի տակ է:

Որքա՞ն կարող ես դու այդպես,
քանի՞ հազարամյակ:
Ինչքա՞ն կարող ես կռանալ
այդ բեռի տակ:
Ե՞րբ պետք է վերջապես
դու` անճարակդ
Փորձես սթափվել այդ խոր քնից,
շտկել վիճակդ...

Տեսնես, որ սխալ ես քո մասին
դու մտածում,
Եվ անճարակ չես դու, -
ինչու՞ ես այդպես կարծում:
Ամեն ինչ քո ձեռքին է:
Եվ արի ու տես,
Կյանքիդ հետ դու կարող ես
անել ինչ կուզես:



Եղբայր, եկ թա՛փ տուր դու ուսերդ,
բացի՛ր աչքերդ,
Տե՛ս, թշնամի չէ քո Աստված,
Նա քո ընկե՛րն է:
Նա համայն սեր է քո հանդեպ,
քո կյանքի շունչն է:
Նույնիսկ կարիք չունես փնտրել,
Նա միշտ քո շուրջն է:

Նա միշտ քո շուրջն է, քո Աստված,
Նա միշտ քո մեջ է:
Եվ քո վիճակն այս, ճիշտն ասած,
հիշիր` անվերջ է:
Թե բաժանվել էլ ցանկանաս`
դու անկարող ես, -
Քո կապը քո Աստծո հետ
անընդմեջ է:

Սիրո վրա է հիմնված ձեր կապը,
ոչ վախի,
Այնպես որ քո Աստծոց
դու մի փախիր:
Եվ վստահիր դու քո Աստծոն,
դու այդ կարող ես:
ՈՒ հավատա, որ քո Աստված
ամենակարող է:

Աստված հսկիչը չի կյանքիդ,
Աստված դիտող է:
Դու արարիչն ես քո կյանքի,
Նա` հաստատողն է:
Ինչ որ ստեղծես դու քո կյանքում,
Նա համաձայն է:
Նույնիսկ խորհուրդ էլ քեզ չի տա`
դա քո գործն է:

Ինչ խոսք, որ կարող ես դու
հերքել Աստծոդ,
Թե ուզես, կարող ես
նույնիսկ ուրանալ:
Բայց չես կարող երբեք դու
մոռանալ Աստծոդ,
Եվ անկարող ես
քո Աստծոց հեռանալ:

Հիշիր, թե ինչպիսին
Նա քեզ ստեղծեց.
Դու ճիշտ ես, Իր նման
և հենց Իր կերպ:
Այսինքն, դու նույնպես,
ինչպես Աստված`
Ամեն ինչ կստեղծես,
ինչ ցանկանաս:

ՈՒրեմն, իմ եղբայր,
անցիր գործի,
Չար ու սև մտքերից դու
ազատվել փորձիր,
Սև ու մութ ամպերը քո կյանքի
մի կողմ վանիր,
Վստահիր Աստծոդ
և ապավինիր:

Եթե ձեր հաղորդակցության
միջոցը սերն է,
ՈՒրեմն, երջանիկ նախանձը`
դա իմ դերն է:
ՈՒրեմն, քո վերջի մասին
հիմք չունես դու հոգալու,-
Չկա ոչ մի իմաստ`
դրախտը փնտրելու:

Քանզի արդեն հիմա, լսու՞մ ես,
դու դրախտում ես:
Արդեն ունես ամեն ինչ,
ինչ փնտրում ես:
Քո կյանքը դառնություն չէ`
փորձություն է,
Աստծո նվերն է քեզ,
երանություն է:


Եթե Աստված` դա Նա է,
ում որ դու սիրում ես, -
ՈՒրախ եմ ես, եղբայր,
դու արթնանում ես:
Քո արթնացման համար
անչափ ուրախ եմ.
Կգա մի օր, կմոռանաս,
թե ինչ է վախը:

Եթե Աստված` դա Նա է,
ումից դու սովորում ես, -
ՈՒրախ եմ ես, եղբայր
և խոնարհվում եմ:
Աստծո տված միակ դասը`
փրկությունն է:
Գիտե՞ս, թե ինչ ես դու սերտում, -
սերտում ես Անմահությունը:

Եթե Աստված` դա այն է,
ինչը որ դու շնչում ես, -
ՈՒրախ եմ ես, եղբայր,
և քեզ անչափ սիրում եմ:
Եթե Աստծով շնչում ես,
սիրում ես, սովորում ես, -
Գալիս է ժամանակ,
երբ ինքդ` աստվածանում ես:



3. ՀԵԹԱՆՈՍԱԿԱՆ

Այստեղ,այս երկու գետերի միջում`
Այս Միջագետքում,
Անհասանելի անցյալից եկած սարերի վրա
քամին է շրջում:
Իսկ Տիեզերքում
Հավերժությունը անշարժացել է չգիտես ինչու,
Համախմբել է մոլորակներին, աստղերին հեռու
ՈՒ կենտրոնացրել այս բյուր բանակի հայացքն ահավոր
Այստեղ, այս երկու գետերի միջում,
Այս Միջագետքում,
Որտեղ հեռավոր անցյալից եկած սարերի վրա
քամին է շրջում:

Հին գետի ափին, քարերի վրա, թփուտների մեջ
Թաքնվել է Նա:
Նա սպասում է:
Գիտի, որ ճիշտ է իր սպասելը:
Գիտի, որ` ինչ որ կատարվելու է,
Այսօր անպայման պիտի կատարվի:
Տիեզերական համախմբումը
Այստեղ, այս երկու գետերի միջում
Այսօր իզուր չէ.
Եկել է ժամը արհավիրքների:

Սպասում է Նա:
Դարան է մտել:
Որսի դուրս եկած գազանի նման
Անշարժ կանգնած է թանձր թփերի տերևների տակ:
ՈՒ քամին պետք է տատաներ թփի տերևները խիտ, -
Բայց քամի չկա:

Հոծ լռության մեջ գիշերն է շրջում:
Շուրջպար է բռնել գիշերը այսօր մեղմ ալիքների
մեղեդու ներքո,
Հեռու աստղերի նվագակցությամբ:


Հավանական է, որ ալիքների մեղեդին էր ջերմ
քնքշորեն շոյում հուշերը Նրա:
Հնարավոր է, այն բյուր աստղերի արտացոլումն էր
ծանրացել Նրա կոպերի վրա:
ՈՒ հավանաբար սպասողը այս,
դարան մտածը,
Հոգնել էր արդեն իր սպասումից,
Եվ չհասցրեց նույնիսկ հասկանալ, թե ինչպես...
Քը-նեց:

Ես չեմ հասկանում, ինչպե՞ս քնեցի...
Ինչպե՞ս քնեցի հենց այն վայրկյանին,
Երբ Ծիր-Կաթինը իր գորգն էր փռել գետի ջրերին,
ոտքերիս առջև:
Երբ հավատացի, որ Լուսնի Ճամփան ինձ տանելու է
դեպի իղձերըս,
երկար փափագած...
Երբ Հավերժության հուր-հիացմունքը և Իմաստության
Լույսը թաքնված
Արտացոլվեցին աչքերիս խորքում
ՈՒ որոշեցի դուրս գալ դարանից և ընկնել ճամփա:
Սակայն քնեցի... կարծես - քարացա...

Ոչ ոք չգիտի, ե՞րբ լույսը բացվեց.
Առավոտյա՞ն էր, թե՞ անցած տարի,
Թե՞ հարյուր տարի, կամ դարեր հետո:
Բայց, երբ կատարվեց անխուսափելին,
Երբ Լույսը բացվեց...
Ոչ ոք չգիտի, առավո՞տ էր դա,
Թե՞ կայծակների,

Որ հուրում էին ամբողջ Գիշերը
Անհասանելի Անցյալից եկած սարերից այն կողմ,
Այս կայծակների
Արտացոլումը գետի ջրերին...

Իրականությու՞ն է սա, երա՞զ, ոչ ոք չգիտի:
Բայց հեռվից եկած մի պատմություն են պատմում
հին մարդիկ,
Որ Միջագետքում,
Այնտեղ, այն երկու գետերի միջում,
Ինչ-որ մի Կերտող,
Կամ ինչ-որ Աստված
Արձան է կերտել շատ դարեր առաջ:
Եվ սպասում է Արձանն այս խոնարհ,
Թե երբևիցէ Գիշերը կանցնի,
Եվ, վերջիվերջո, Առավոտ կգա
Եվ Նա - կարթնանա:



ԿԱՐՄՐԱՄԱՆՈՒՇԱԿԱԳՈՒՅՆ ԱՄՊԵՐ

Այնպես ստացվեց, որ ուշ ճանապարհ ընկանք: Նորից Լաս Վեգաս էինք գնում: Սովորաբար շուտ ենք դուրս գալիս, որպեսզի լույսով տեղ հասնենք:

Մի խոսքով: Հասցրել էինք ճանապարհի կեսն անցնել ընդամենը, սկսեց մթնել:

Մայրամուտը շատ գեղեցիկ է Լոս Անջելեսում: Որքան արևը ցած է սահում երկնքից, երկինքն ավելի կարմրամանուշակագույն երանգ է ստանում: Իսկ եթե ամպեր էլ կան՝ աննկարագրելի գեղեցիկ է դառնում երկինքը: Բայց այս տեսարանն առավել յուրահատուկ է ջրին մոտ շրջաններում, որտեղ արևը թաքնվում է կարծես Խաղաղ օվկիանոսի մեջ:

Իսկ մենք ավելի ու ավելի էինք հեռանում օվկիանոսից, շուտով արդեն Նևադա ենք հասնելու:

Չգիտեմ, թե ի՞նչ փչեց կնոջս խելքին, բայց նա շատ տխուր ասաց.

- Պատկերացնու՞մ ես, թե ինչ գեղեցիկ է մայրամուտի այս ժամն օվկիանոսի ափին: Իսկ այստեղ… տես, ինչ գորշություն է ամենուր: Գոնե արևի մի փոքրիկ ցոլք լիներ ամպերի վրա, մի փոքրիկ երանգ…

Ես նայեցի նրան: Իրոք, այնքան տխուր էր նրա հայացքը: Այնքան թախիծ կար աչքերի մեջ, որ ես խղճացի նրան.

- Լավ, հանգստացիր, - ասում եմ: - Եթե դու այդքան սիրում ես քո այդ կարմրամանուշակագույն ամպերը, ուրեմն Աստված քեզ առանց նրանց չի թողնի: Ուշադիր նայիր, որ հանկարծ բաց չթողնես:

- Որտեղի՞ց, - ասում է: - Այստեղ օվկիանոս չկա…

Անցել էր մի հինգ րոպե, ոչ ավելի, երբ հանկարծ…

Անհավատալի է, բայց ամբողջ երկինքը կարմրեց: Իմ ամբողջ կյանքում ես նման երկինք չէի տեսել: Ինքնստինքյան դանդաղեցրի ընթացքն ու աջ շարք անցա:

Ուր աչքերդ գցեիր. առաջ, հետ, ձախ, աջ… ամենուր կարմրամանուշակագույն երկինք էր, կարմրամանուշակագույն ամպեր:

- Անհավանական է, - արցունքն աչքերի շշնջում էր կինս: - Սա՝ անհնար է: Այսպիսի բան չի կարող լինել: Աստված իմ, Աստված իմ…

Երկինքը մնաց հրդեհված երևի մոտ տաս րոպե: Հետո, ինչ-որ շատ անսպասելիորեն, ամեն ինչ նորից գորշացավ, և էլի մի տաս րոպե հետո արդեն շուրջբոլորը սկսեց մթնել:

Եթե բացատրություն կպահանջեք՝ անկարող եմ այդ անել: Եթե կուզեք, եկեք այս պատահարը համարենք “պատահականությու՞ն”…


* * *

Եվ այսպես, մոտեցանք վերջին: Ամենահիմնական պատմությունը: Ամենաանհավանականը: Այն, ինչը պատճառ դարձավ՝ գրելու այս ողջ կատարվածի մասին իմ կյանքում, ավելի ճիշտ, վերջին տասնամյակում: Ամենաանհավանական հանդիպումը՝ բոլոր հանդիպումներից: Այն, ինչը վերջ դրեց բոլոր կասկածներիս:




ՈՒ Գ Ո

Մի օր Ալիկը մոտեցավ ինձ ու վրդովված սկսեց պատմել, որ “Զրույց Աստծո հետ” աուդիոգիրքը լսելիս, մի ակնառու ստի է հանդիպել, ինչն էլ որ հանդիսացել էր նրա վրդովվմունքի պատճառը:

Պատմությունը հետևյալն է: Մի օր Նիլ Դոնալդ Ուոլշը, որն իր կյանքի այդ ժամանակահատվածում բավական սուղ ֆինանսական վիճակի մեջ էր գտնվում, դուրս է գալիս տանից, և ավտոբուսի կանգառում հանդիպում է մի զույգի: Հասկանում է, որ սրանք փող չունեն ու սոված են, այնքան է խղճում սրանց, որ համոզում և իր տուն է տանում: Սկսում է կերակրել նրանց տարբեր տեսակի ուտելիքներով, որոնք որ մեխանիկորեն հանում է սառնարանից, և մի որոշ ժամանակ հետո միայն հիշում է, որ սառնարանում այդքան ուտելիք չուներ: Պահում է զույգին իր տանը գիշերն էլ, առավոտյան նորից կերակրում է նրանց, նոր միայն ճանապարհ դնում: Եվ նույնիսկ հետո էլ, սառնարանը լիքն է մնում մոտ երեք օր:

Ալիկն ինձանից պատասխան էր սպասում, թե ինչու՞ է իմ սիրելի Ուոլշը տեղադրել նման հիմարությունն իր գրքում:

Ես չէի հիշում այդ տեղը և, ճիշտն ասած, նույնիսկ զարմացա, որ Ուոլշը գրել է այս պատմությունը հենց իր առաջին գրքի մեջ: Իմ կարծիքով, նման պատմություն գրելու համար հարկավոր էր նախապատրաստել սկզբում ընթերցողին, որ հնարավոր են այսպիսի պատմություններ, նոր միայն պատմել այդ մասին:

Այդ պատճառով հարցրեցի Ալիկին, միգուցե նա շփոթե՞լ է, և այդ պատմությունը մեկ ուրիշ գրքու՞մ է գրված: Սկսեցի թվարկել Ուոլշի ուրիշ գրքերը, բայց Ալիկն ասաց, որ ոչ, հենց առաջին գրքի երրորդ հատորի մեջ է: Ես ոչ մի կերպ չէի ցանկանում հավատալ դրան ու ասացի, որ ինքս կստուգեմ:

Ալիկն ասաց, լավ, բայց վերցնենք, թե Ուոլշը գրել է այնտեղ այդ պատմությունը: Ի՞նչ կասեմ ես կոնկրետ պատմության մասին: Հնարավո՞ր է արդյոք դատարկ սառնարանից հինգ օր ուտելիք հանել:

Ես ասացի, որ չեմ կասկածում, որ նման պատմություն հնարավոր է: Իհարկե, հնարավոր է: Ես ուղղակի կասկածում եմ, որ Ուոլշը գրել է այդ մասին արդեն իր առաջին գրքում:

Ալիկին, կարծում եմ, ասածս ավելի զայրացրեց: Նա մեզ մոտ կանչեց մեկ ուրիշ վարորդի՝ Համիկին:

Ցանկանում եմ նշել, որ այս ամենը տեղի էր ունենում Լոս Անջելեսի կենտրոնական երկաթուղային կայարանում, տաքսիների հերթում, որտեղ մենք սովորաբար հաճախորդների ենք սպասում: Քանի որ ես հերթում երկրորդն էի, իսկ Ալիկի տաքսին ավելի հեռու էր գտնվում, մենք խոսակցությունը վարում էինք, կանգնած իմ մեքենայի կողքին: Այդ պատճառով Ալիկը կանչեց հերթում առաջին տաքսու վարորդին:

Նա պատմեց Համիկին սառնարանի պատմությունը և հարցրեց, հավատու՞մ է արդյոք Համիկն այս պատմությանը: Վերջինս ասաց, որ չի հավատում, քանի որ ինքը՝ ռեալիստ է:

Ես ասացի, լավ, ուրեմն հիմա ես մի պատմություն կպատմեմ, որը տեղի է ունեցել կոնկրետ ինձ հետ և, եթե անհրաժեշտ է, կարող եմ որպես վկա բերել նաև նրանց, ովքեր մասնակից են եղել այդ պատմությանը:

Բայց չհասցրեցի նույնիսկ սկսել պատմությունը, քանզի այդ ժամանակ մենք բոլորս նկատեցինք, որ մի հաճախորդ է մոտեցել առաջին տաքսուն:

Երիտասարդ մի տղա էր, մոտ քսանհինգ տարեկան:

Համիկը մոտեցավ նրան: Առաջարկեց նստել:

Երիտասարդը հրաժարվեց: Ասաց, որ չի ցանկանում նստել այդ մեքենան ու, մոտենալով իմ տաքսուն, - հիշեցնեմ, որ ես՝ երկրորդն էի հերթում, - ասաց, որ այս մեքենան է ցանկանում:

Ես ասացի, որ բոլոր տաքսիները նույնն են և որ հերթը՝ առաջին մեքենայինն է: Մի խոսքով, փորձեցինք համոզել բոլորս, բայց՝ ապարդյուն: Համիկն ասաց, դե ինչ արած, տար, եթե նա քո մեքենան է ընտրել:

Ես բացեցի դուռը: Երիտասարդը նստեց:

Ասեմ, որ իմ տաքսին միկրոավտոբուս է, հարմարեցրած՝ սայլանիվներով հիվանդներին տեղափոխելու համար: Մեջտեղի նստարանը ձևափոխված է և սովորաբար ես այն բարձրացրած եմ պահում. սիրում եմ ազատ տեղաշարժվել մեքենայի մեջ, որովհետև հաճախ, իմ հերթին սպասելիս, գրում կամ կարդում եմ՝ հետևի նստարանին նստած: Ու նաև չունեմ վարորդին հաճախորդներից անջատող պատը, ինչը Լոս Անջելեսի տաքսիների անհրաժեշտ մասն է հանդիսանում: Այնպես որ, եթե հաճախորդս ունի իրեր, ես նրանք հենց հատակին եմ դնում, քանի որ հետևում շատ փոքրիկ տեղ է մնացել ու սովորաբար ես տաք հագուստ եմ պահում այնտեղ և՝ պայուսակս, լիքը գրքերով ու տետրերով:

Ես մանրակրկիտ նկարագրեցի տաքսին, քանզի դա կարևոր է այս պատմության մեջ:

Հարցրեցի երիտասարդին, թե ու՞ր է գնում: Ասաց. “Դուբիդուքս”: “Դուբիդուքս”՝ ի՞նչ է, հարցնում եմ զարմացած: Ասում է. “Դու չգիտե՞ս, թե Դուբիդուքս” ինչ է”: Ասում եմ. “Ես՝ չգիտեմ: Միգուցե դու՞ ինձ բացատրես”: Պատասխանում է. “Դուբիդուքս”՝ տեղ է”: Ասում եմ. “Ի՞նչ տեղ է. Փողո՞ց է, քաղա՞ք է. ռեստորա՞ն է, կինոթատրո՞ն է: Ի՞նչ է”: “Չէ, - ասում է, - ուղղակի տեղ է”:

Դուրս եկա մեքենայից: Վարորդները մոտեցան: Հարցնում եմ. Գիտե՞ք, թե “Դուբիդուքս” ի՞նչ է… Ոչ ոք չգիտի:

Հարցնում ենք երիտասարդին. Իսկ հասցեն՝ գիտե՞ս: Որտե՞ղ է քո Դուբիդուքսը: Ասում է. “Հասցեն չգիտեմ, բայց այստեղ է”: Ու ձեռքով ցույց է տալիս այնպես, կարծես այդ տեղը՝ կայարանի հետևում է: “Ես, - ասում է, - ցույց կտամ: Թող ինքը քշի”:

Տղաները լռում են:

Նման դեպքում ես լրիվ իրավասու էի չտանելու նրան և ոչ ոք դեմ ոչինչ չէր ասի: Բայց, չգիտեմ ինչու, համաձայնվեցի տանել: Հավանաբար, որովհետև այն, ինչ լինելու է՝ պետք է լինի: Նստեցի մեքենան ու շարժվեցի:

Երիտասարդն ասաց. “Թեքվիր ձախ, նորից ձախ, ու մտիր 10–րդ մայրուղի: Ուղղությունը՝ արևելք”:

Մտածեցի. Լավ, հավանաբար մեքսիկացի տղա է, գնում է Արևելյան Լոս Անջելես, որն իրոք, կայարանին համարյա կպած է: Այնտեղ հիմնականում մեքսիկացիներ են ապրում: Մանավանդ, սկզբում, երբ խոսում էր Համիկի հետ, նրա բառերը իսպաներեն թվացին:

Հիմա արդեն ես կասկածում եմ. Իսպաներե՞ն էր դա արդյոք…

Մի խոսքով, մտա մայրուղի ու գնում եմ: Երիտասարդը՝ լուռ է: Ես էլ եմ լռում:

Անցանք Արևելյան Լոս Անջելեսը: Հետո անցանք Սան Գաբրիելը, Ռոզմիդը...

Տղան լուռ է: Միայն մեկ անգամ, երբ փոխեցի շարքը՝ ուրիշ մեքենայի շրջանցելու համար, ասաց, որ ձախ շարքի վրա մնամ, մեզ այդ շարքն է անհրաժեշտ: Հարցրեցի. Միգուցե ավելի լավ կլինի արագ շա՞րք մտնել: Ասաց. “լավ միտք է, կարելի է”: Հետաքրքրվեցի. Իսկ կհասցնե՞նք այնտեղից դուրս գալ, ե՞րբ ենք մայրուղուց դուրս գալու: “Դու քշիր, - ասում է: - Մի անհանգստացիր”:

Իսկ անհանգստանալու պատճառ, ճիշտն ասած, կար: Սովորաբար, նման պարագային, վարորդը կանգնեցնում է տաքսին, պահանջում է կանխավճար, նոր միայն շարունակում է ճանապարհը: Բայց ինչ-որ բան ինձ ասում էր, որ սա՝ մի արտասովոր վիճակ է, որ այստեղ մի ուրիշ բան կա: Եվ հետո, լրիվ համոզված էի, որ այդ երիտասարդից ինձ ոչ մի վտանգ չի սպառնում: Մտածում էի, որ առնվազն կարող է փողը չտալ ու ինքս ինձ ասում էի. գոնե այնքան հեռու գնանք, որ եթե չվճարի ու ես բարկանամ, մոտիկ մի կազինո լինի, որ մտնեմ, բարկությունս խաղամեքենաների վրա թափեմ:

(Լոս Անջելեսի մեջ խաղամեքենաներով կազինոներ չկան: Կալիֆորնիայում այդ կազինոները գտնվում են բնիկ հնդիկների ռեզերվացիաներում, որոնց հիմնական մասը հենց այն կողմում է, դեպի ուր մենք գնում էինք:)

Համարյա չենք խոսում: Երիտասարդը լուռ նայում է շուրջը, լուսամուտից դուրս: Մի անգամ էլ հարցրեց. չհիշեցի՞, թե որտեղ է Դուբիդուքսը: Պատասխանեցի, որ անկարող եմ հիշել, որովհետև չեմ էլ մոռացել այն, ինչը երբեք չեմ իմացել անգամ: Նորից լռեց:

Ու հանկարծ, կտրուկ բարձրացավ տեղից, իր նստարանի հետևից վերցրեց պայուսակս ու դրեց կողքը:

Ասեմ, որ պայուսակս՝ իմ ամենաթանկարժեք ունեցվածքն է, որովհետև այնտեղ են գտնվում տետրերս: Եվ սովորական պայմաններում ես ամենաքիչը՝ կայծակնահար կլինեի, եթե մեկը պայուսակիս ձեռք տար: Բայց հիմա… ուղղակի ապուշ կտրեցի անսպասելիությունից:

Ինչու՞ վերցրեցիր, - հարցնում եմ: Պատասխանում է. “Որովհետև ես ամեն ինչ գիտեմ”: “Դու ամեն ինչ գիտե՞ս”, - կրկնում եմ, չհասկանալով նրա խոսքերի իմաստը: “Հանգստացիր, - ասում է: - Ամեն ինչ լավ է: Ամեն ինչ լավ կլինի”:

Զարմանալի է, բայց ես անմիջապես հանգստացա. Հավատացի, որ ամեն ինչ լավ կլինի:

Հանկարծակի նա ինձ կարգադրեց դուրս գալ 10–րդ մայրուղուց ու մտնել 215 մայրուղի՝ հարավային ուղղությամբ:

Հազիվ հասցրեցի մի քանի շարքեր փոխել ու մի կերպ ինձ գցեցի պետքական շարքը: Չէի հասցրել շունչ քաշել, նա սկսեց գոռգոռալ վրաս: Ասաց, որ ես խոստովանեմ, որ գիտեմ, թե որտեղ է Դուբիդուքսը, որ չփորձեմ անգամ խաբել իրեն, որ ես պարտավոր եմ հիշել և այլն և այլն:

Ես էլ այլևս չդիմացա ու սկսեցի նույնպես գոռգոռալ՝ ի պատասխան: Երիտասարդն անմիջապես հանգստացավ, ասես հենց նոր ինքը չէր գոռացողը, և խնդրեց նորից փոխել մայրուղին, հիմա՝ 60-րդ՝ արևմուտք, այսինքն, նորից հետ՝ դեպի Լոս Անջելես:

Հազիվ հասցրեցի նորից փոխել շարքերն ու գցեցի մեքերնան 60–ի վրա: Կատաղությունից փրփրել եմ ու… հանկարծակի հիշեցի, թե ի՞նչ է ինձ հիշեցնում Դուբիդուքս անունը: Հարրի Փոթեր գրքի մեջ ինչ-որ բան շատ նման անուն ունի: Թե ի՞նչ էր դա, այդպես էլ չհիշեցի մինչև վերջ, բայց դրանից հանգստացա: Կարծես թե սկսեցի մի ինչ-որ հեքիաթի մասնակից դառնալ:

Իսկ ուղևորս, ինչպես հանկարծակի բռնկվեց, նույնպես հանկարծակի սկսեց ինձանից ներողություն խնդրել: Մի քանի անգամ անդադար: Ասաց, որ իրականում ինքը չէր այդ գոռացողը, որ իր մեջ բազում ձայներ կան, և այդ նրանք էին, որ սկսեցին գոռգոռալ ինձ վրա: Որ ինքը երբեք նման բան չէր անի և շատ ցավում է, որ այդպես ստացվեց…

Ես հանգստացրեցի նրան: Ասացի, որ ամեն ինչ նորմալ է: Բայց ես իրոք չգիտեմ, թե ի՞նչ է Դուբիդուքսը և հանկարծ… տեսա առջևումս, մայրուղու ելքերը ցույց տվող ցուցանակի վրա. “Դուբիդուքս”:

Հարցնում եմ. Սա՞ է քո Դուբիդուքսը: “Սա է, - ասում է ու ժպտում: - Հիմա հիշեցի՞ր”: Լսիր, - ասում եմ: - Ինչպե՞ս կարող եմ հիշել, եթե առաջին անգամ եմ տեսնում: Ես նույնիսկ երբեք այստեղ չեմ էլ եղել, հասկանու՞մ ես… “Լավ, ասում է: - Երբ մայրուղուց դուրս գաս, թեքվիր ձախ, հետո՝ անմիջապես աջ:

Ու սկսեց խոսել: Խոսեց բավական շատ: Մոտ տաս րոպե կամ ավել տևեց այդ պահից սկսած, իմ՝ մայրուղուց դուրս գալը, փողոցներով գնալը, մինչև տեղ հասանք: Եվ այդ ամբողջ ժամանակ նա խոսում էր:

Ես հիմնականում չէի հասկանում նրա ասածները: Դա զարմանալի էր, քանզի տասնհինգ տարիների ընթացքում սովորել էի խոսակցական անգլերենը հիմնականում հասկանալ: Վերագրել նրա ժարգոնին էլ սխալ կլիներ, քանզի բազմալեզու մեգապոլիսում այնքան շատ են այդ ժարգոնները, որ տաքսու վարորդները, շփվելով հաճախորդների հետ, սովորում են հասկանալ բոլոր դրանք:

Եվ հետո, չեմ էլ կարող պնդել, թե նա ուներ այդ ժարգոնը: Նրա անգլերենն ուղղակի ինչ-որ ուրիշ էր հնչում: Մի տեսակ տարօրինակ: Ես, իհարկե, առանձնապես չեմ փայլում անգլերենի ճանաչմամբ, բայց և այնպես, ինձ թվում է, թե մարդիկ սովորաբար այդպես չեն արտահայտվում: Համենայն դեպս՝ այսօր:

Մի խոսքով, շատ քիչ բան հասկացա նրա ասածներից. Երբեմն, առանձին ինչ-որ բառեր, որ հիմա արդեն նույնիսկ իրար կպցնել չեմ կարողանում: Բայց մի երկու միտք այնուամենայնիվ մնացել է հիշողությանս մեջ խրված:

Օրինակ, ասաց, որ ամեն կատարվող բան շատ կարևոր է, որ ես դա կհասկանամ: Եվ որ ամեն ինչ կատարվում է հենց Այստեղ և հենց Հիմա:

Չգիտեմ, թե ինչու՞, ասաց, որ իրեն դուր է գալիս անգլերենը: Եվ, որ ներկայիս անգլերենը ձևավորվել է երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո: Զարմանալի էր, բայց ինձ թվաց, թե նա ասում է այնպես, կարծես ներկա է եղել այդ ձևավորմանը:

Ես հարցրեցի, թե ո՞րն է նրա մայրենի լեզուն: Նա մի պահ մտածեց, հետո ասաց. “Լավ հարց է: Բայց գիտե՞ս, ես չեմ հիշում”:

Այնպես որ, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ կարծես թե հասկանում էի նրա խոսքերը, չեմ կարող վստահորեն ասել, թե հասկացել եմ այդ խոսքերի իմաստը: Բայց, երբ վերջապես, էլի մի քանի աջուձախերից հետո, նա մի տուն ցույց տվեց ու ասաց, որ կանգ առնեմ այդ տան առջև, ես հաստատ համոզված էի, որ սա՝ մի նոր հրաշք էր, որ կատարվեց ինձ հետ, ամենամեծը՝ մինչև այժմ կատարվածներից:

Ես հանգցրեցի շարժիչն ու շուռ եկա դեպի նա: Մեջս կարծես ամեն ինչ եռում էր: Մեծ ապրումների ժամանակ մեկ-մեկ լինում է. թվում է, թե այնքան թթվածին է հավաքվել մեջդ, որ դժվարանում ես շնչել:

- Մի երկու հարց ունեմ քեզ, - ասացի: - Կարո՞ղ եմ…

- Իհարկե, - ասաց: - Խնդրեմ:

- Ինձ թվում է, ես հասկանում եմ, որ սա՝ պատահականություն չէր: Բայց խնդրում եմ, ասա, ինչու՞ դու ընտրեցիր հենց իմ տաքսին նստել:

- Իհարկե, պատահականություն չէր: - Ժպտաց: Հետո, արդեն լուրջ, ասաց. – Ես՝ արարիչ եմ: Դու էլ՝ արարիչ ես: Եվ դու՝ այդ գիտես:

Միգուցե սխալ եմ, բայց հասկացա նրա միտքն այնպես, որ նա ցանկանում էր ասել, որ արարիչ են բոլորը, բայց ոչ բոլորն են, որ գիտեն, որ իրենք՝ արարիչ են:

- Դու ճիշտ ես հասկանում, - ասաց նա ու նորից ժպտաց:

Ես կուլ տվեցի թուքս ու նոր հարց տվեցի.

- Երբ վերցրեցիր պայուսակս…

Նա կարծես նոր հիշեց պայուսակիս մասին, խնամքով վերցրեց այն իր կողքից ու դրեց այնտեղ, որտեղից որ հանել էր: Ես շարունակեցի.

- Երբ վերցրեցիր պայուսակս, ասացիր, որ դու ամեն ինչ գիտես: Ես հավատում եմ քեզ: Բայց այնուամենայնիվ, ասա, խնդրում եմ, ինչու՞ դու այն վերցրեցիր:

- Որովհետև այն ամենաթանկարժեք բանն է քեզ համար:

Նա լրիվ ճիշտ էր: Տետրերիցս ավելի թանկ, ոչինչ գոյություն չունի ինձ համար:

- Ես երբեք չեմ մոռանա մեր այս հանդիպումը, - ասացի ես:

- Այո, չես մոռանա: - Հետո կարծես սթափվեց: - Ախ, այո:

Վերցրեց ոտքերի մոտ դրած իր պայուսակը, բացեց, սկսեց փորփրել այն: Ուսերին կրելու սովորական մի պայուսակ էր, ինչպիսին շատ երիտասարդներ ունեն: Երկար փորփրում էր:

Ես հիմա, այս տողերը գրելուց, հիշեցի, որ ուշադիր հետևում էի նրա շարժումներին, չնայած երբեք նման սովորություն չեմ ունեցել. հետաքրքրվել ուրիշի ճամպրուկի պարունակությամբ: Իսկ այստեղ, հայացքս նրանից կտրել չէի կարողանում:

Որովհետև այնպիսի հետաքրքրությամբ էր փորփրում պայուսակը, կարծես այն ուրիշինը լիներ: Հանում էր ինչ-որ բան, լուռ զննում էր, կարծես առաջին անգամ է տեսնում, գնահատում էր կարծես ու դնում էր տեղը:

Որոշ ժամանակ այդպես տնտղեց պայուսակի պարունակությունը, հետո, մի տեսակ անսպասելիորեն, նրա ձեռքում երկու հատ հարուրանոց հայտնվեցին, որոնք նա մեկնեց ինձ:

- Սա քեզ: Շնորհակալ եմ, որ տեղ հասցրեցիր:

Վերցրեցի դրամը: Սովորության համաձայն մեկնեցի քարտս՝ հեռախոսի համարով.

- Զանգիր, եթե պետք կգամ:

- Պայմանավորվեցինք, - նայեց քարտիս ու ասաց անունս, - Սամ:

- Իսկ քո անունն ի՞նչ է, - հարցրեցի:

- Ուգո:

- Ուգո՞:

Նորից սկսեց խոսել: Ու նորից՝ սկսեցի չհասկանալ: Ու անհասկանալի բառերի շարանի մեջ լսում եմ. Մեկ՝ Ուգո, մեկ՝ Էգո, մեկ՝ Իգո: Երբ վերջացրեց, նորից հարցրեցի.

- Չեմ հասկանում: Ու՞գո, թե՞ Էգո:

- Ոչ, - ասաց: - Էգո չէ: Էգոն դա լրիվ հակառակ բան է:

Իջավ մեքենայից ցած: Շուռ եկավ դեպի ինձ: Ու ասաց շատ լուրջ.

- Հիշիր: Ինչ որ կատարվում է, շատ կարևոր է: Եվ հարկավոր է, որ այն կատարվի: Եվ, կրկնում եմ, ամեն ինչ կատարվում է հենց Այստեղ և հենց Հիմա:

- Ու՞գո, - հարցրեցի կամաց: - Իսկ այն, ինչ անում եմ ես… Դե, այն, ինչով ես զբաղված եմ հիմա, - ես գլխով արեցի դեպի պայուսակս: - Ես… ճի՞շտ եմ անում:

- Դու ինքդ այդ գիտես, - ասաց նա: - Եվ էլ ոչ մի անգամ, ոչ ոգու չհարցնես, ճի՞շտ ես անում դու, թե՞ ոչ: Նույնիսկ ամենամեծ Ոչ Ոգուն: Չհարցնես: Պայմանավորվեցի՞նք:

- Պայմանավորվեցինք:

Ուգոն վերցրեց պայուսակն ու գցեց ուսին:

- Ես քեզ երբեք չեմ մոռանա, Ուգո…

Նա ժպտաց ու մեկնեց ձեռքը՝ հրաժեշտի.

- Պայմանավորվեցինք:

Բաց թողեց ձեռքս, շուռ եկավ, որ գնա: Բայց հետո նորից դարձավ դեպի ինձ.

- Իսկ ճանճի պատմությունը դու պատմիր նրանց: Պատմիր:

Ու գնաց:

Ես շնչահեղձ եղա: Մնացի շշմած… Ինչպե՞ս իմացավ…

Բայց անմիջապես սթափվեցի: Չէ՞ որ միայն այդ վերջին խոսքերը չէին , որ հրաշք էին: Հրաշք էր ամբողջ այն մոտ երկու ժամը, որ ես անց էի կացրել Ուգոյի հետ: Որոշեցի հետո մտածել այդ մասին: Իսկ հիմա՝ պետք էր շտապել:

Ծածկեցի մեքենայի դուռն ու շարժվեցի տեղիցս:

Ուգոն վաղուց անցել էր արդեն այն տունը, ուր ես նրան բերել էի, ու քայլում էր մայթով, պայուսակը ուսին գցած: Տունը… հետևում մնաց…

Հավասարվելով Ուգոյին, ես դանդաղեցրի ընթացքն ու ձեռքով արեցի նրան՝ հրաժեշտի նշան: Նա չնայեց անգամ իմ կողմը, կարծես չնկատեց: Սեղմեցի արագության ոտնակն ու անցա Ուգոյին…

Ես գիտեմ, որ մենք էլ երբեք չենք հանդիպի:

- - - - - - - - -

Չեմ հիշում, թե ինչպես հետ վերադարձա, կարծես թե մեկ ակնթարթում: Հիշում եմ, որ ժամանակ առ ժամանակ ծիծաղում էի բարձր:

Կայարանում գտա Ալիկին: Մոտեցավ իսկույն: Հարցրեց, թե ու՞ր եմ կորել: Սպասիր, ասում եմ: Դու հիշու՞մ ես այն տղային, որ Դուբիդուքս էր գնում: Իհարկե, հիշում եմ այդ խելագարին, - ասում է: - Գտա՞ր: Որտե՞ղ էր այդ Դուբիդուքսը:

Ես դրամապանակիս միջից հանեցի հատուկ նրա համար պահած (ի միջի այլոց՝ պահել եմ մինչև հիմա), սակացույցի կտրոնը, որի վրա տպված է ճամփորդության արժեքը: Մեկնեցի նրան:

Վերցրեց, նայեց: $187.35: Շշմած նայեց ինձ: Հետո՝ ժամացույցին: Համեմատեց կտրոնի վրա նշված ժամանակի հետ:

- Հա, էլի: - Կուլ տվեց թուքը: - Պատմիր:

Շատ ուրիշ տիպն է Ալիկը: Անմիջապես զգաց դեպքի լրջությունը: Ամենաշատը նրա մեջ գնահատում եմ նրա այդ ունակությունը: Կարող ես խոսել նրա հետ այնպիսի բաների մասին, ինչից նա ընդհանրապես տեղեկություն չունի: Եվ միմիայն տրամաբանական դատողություններով, նա ի վիճակի կլինի ճշմարիտ եզրահանգման գալ:

Մի խոսքով, պատմեցի: Մինչև Ուգոյի հրաժեշտ տալը: Լսում էր շատ ուշադիր: Ու փորձում էր ամեն կերպ ինչ-որ պատճառներ գտնել, որպեսզի ապացուցի ինքն իրեն, որ Ուգոն կարող էր աննկատելի անցած լինել մեր կողքով, լսել մեր խոսակցությունը, որոշ բառերից եզրակացնել, թե ինչի մասին ենք խոսում իրեն օտար հայերենով, հասկանալ, որ ես եմ հիշատակել Ուոլշին և այլն… Մի խոսքով, մի որևէ պատճառ, ինչից կարելի կլիներ կառչել՝ կատարվածը բացատրելու համար: Բայց…

Երբ հասա վերջին՝ ճանճին, - հարցրեցի Ալիկին.

- Լսիր, - ասում եմ: Ամենասկզբից, մինչև Ուգոյի գալը… Երբ ասացի Համիկին, որ հիմա մի դեպք կպատմեմ, ինչ կատարվել է ինձ հետ… Ես ասացի՞ ձեզ, թե ի՞նչ դեպք եմ պատմելու: Հասցրեցի՞ արդյոք ակնարկել մի որևէ բառով, թե ինչի՞ մասին եմ պատրաստվում պատմել:

- Ոչ, - ասաց Ալիկը: - Բայց ես հասկացա, որ դու ցանկանում ես պատմել այն ճանճի պատմությունը, որ տեղի էր ունեցել ձեր հետ նավի վրա:

- Դու՝ հասկացա՞ր… - Զարմացել էի:

Բայց իզուր էի զարմացել; Նա պետք է հասկանար: Այլ կերպ ուղղակի չէր էլ կարող լինել: Որովհետև, այսօրվա տեղի ունեցած հրաշքը՝ իմ հրաշքը չէր:

Դա՝ Ալիկի հրաշքն էր:

Ես ասացի Ալիկին.

- Երբ մենք հրաժեշտ էինք տալիս, Ուգոն ինձ ասաց. “Իսկ ճանճի պատմությունը դու պատմիր նրանց”:

. . . . . . . . .

- Սամ, լավ էլի, - Ալիկը խեղճացած ինձ նայեց…


* * *

Դեռ մինչև իմ այս հանդիպումն Ուգոյի հետ, ես արդեն մտածում էի այն մասին, որ հարկավոր է այլ կերպ մոտենալ ինձ հետաքրքրող հարցին: Ի նկատի ունեմ նյու-էյջական գրականության թարգմանությունները հայերեն:

Առիթ չեղավ ասելու, որ տարիներ շարունակ ես միջոցներ էի փնրտում համացանցում նյու-էյջական մի կայք բացել, հայերեն լեզվով: Նույնիսկ նամակագրական կապեր էի հաստատել Ուոլշի կայքերից մեկի հետ՝ “The Group of 1000”: Մեծ ուրախությամբ համաձայնվեցին, բայց ֆինանսավորել չցանկացան: Իսկ տարիներ շարունակ հայ հովանավորներ փնտրելու ջանքերս էլ ապարդյուն անցան:

Այնպես որ, իմ ցանկությունը՝ համախմբել մի փոքրիկ կոլլեկտիվ, նյու-էյջական գրականությունը հայերեն թարգմանելու համար, չիրականացավ: Ու հիմա, զբաղվելով “Զրույցի…” թարգմանությամբ և այն չափածոյի վերափոխելով, տեսնելով, որ կամա թե ակամա, բայց ինչ-որ բան այնուամենայնիվ փոխվում է հեղինակի ասածից, և փոխվում է այնպես, որ արդեն երևի սխալ կլիներ նույնիսկ հրամցնել այն հեղինակի անվան տակ, ես որոշեցի հարցի լուծումը այլ կերպ:

Հիմնականում, իհարկե, թողնել “Զրույցի…” գրելավոճը, ինչպես որ այն կա, երկխոսության ձևով: Այդ ձևն ինձ դուր է գալիս և համապատասխանում է մտադրությանս:

Բայց “Մատեան Երանության” անվան տակ սարքել հավաքածու, այսպես ասած, քրեստոմատիա, պոպուրրի՝ նյու-էյջական փիլիսոփայության: Վերջիվերջո, ամենակարևորն ինձ համար այն է, որ ես ցանկանում եմ, որ իմ ազգը տեղյակ լինի, թե իրականում ի՞նչ է կատարվում այսօր աշխարհում: Կամ, եթե համաձայն չեք նման արտահայտությանը, տեղյակ լինի, որ այսօրվա իրականություններից մեկը, և ոչ վատթարագույնը՝ Նյու Էյջն է:

Այնպես որ այս գրքում հավանաբար տեղ կգտնեն Նյու Էյջի շատ ներկայացուցիչների մտքերը, բայց որոշակիորեն փոխված, արդեն իմ մտածելակերպով:

Ընդամենը երկու- երեք շաբաթ առաջ ես վախենում էի դրանից, վախենում էի, որ դա նման է գրագողության: Բայց այսօր, արդեն Ուգոյի հետ հանդիպումից հետո՝ փոխվել է կարծիքս:

Վերջիվերջո բոլոր հեղինակներն էլ միևնույն բանի մասին են խոսում: Հաճախ կարելի է համարյա բառացիորեն նույն արտահայտությունների հանդիպել տարբեր հեղինակների մոտ: Ես կարծում եմ, որ դրա պատճառն այն է, որ այսօր մեկ բան կա միայն կարևոր մարդկության համար. վերանայել փոխհարաբերությունները մարդու և Աստծո միջև և, որ պակաս կարևոր չէ, մարդու և մարդու միջև: Կարևորը՝ միտքը տեղ հասցնելն է: Իսկ թե ինչ լեզվով և ում միջոցով, - կարծում եմ, դա արդեն՝ ինչպես հնարավոր է:

Եվ այդ պատճառով, ելնելով իմ այսօրվա հնարավորություններից, ես կաշխատեմ ուղղակի վերարտադրել ուրիշների մտքերը, որտեղ անմիջականորեն թարգմանելով, որտեղ էլ վերարտադրելով դրանք իմ հասկացածով: Իսկ երբեմն էլ, ինչպես արդեն անխուսափելիորեն պատահել է աշխատանքի պրոցեսում, շարադրելով արդեն իմ մտքերը, ինչին ես հանգել եմ այս տարիների ընթացքում, երբ Նյու Էյջը դառավ իմ, եթե կարելի է այդպես ասել, կենսավիճակը:


Վ Ե Ր Ջ

27 հունիս 2011
















05 սեպտեմբեր 2011

Չէի կարծում, թե երբևիցէ նորից անդրադառնալու եմ արդեն ավարտածս այս պատմությանը, բայց…

Հարութը ստիպեց: Չէ, ավելի ճիշտ կլինի ասել. համոզեց: Նա ասաց, որ եթե ես հարկ եմ համարել պատմել վերոհիշյալ բոլոր պատմությունները, ուրեմն հիմա արդեն ուղղակի իրավունք չունեմ նրանց, ովքեր ընթերցել են պատմածս, տեղյակ չպահել այն բանին, ինչ տեղի ունեցավ երկու օր առաջ:

… Դեռևս հունիսի վերջերին, երբ Հարութը կարդաց “Նոր Դար, Նոր Էջը…”, նա ասաց, որ չկա այնպիսի տեղ, ուր ես տարել եմ Ուգոյին: Ասաց, որ ինքը շատ լավ ծանոթ է համար վաթսուն մայրուղուն, և որ նրա վրա այդպիսի տեղ չկա՝ “Դուբիդագ”:

Ես ասացի, ոչ թե “Դուբիդագ”, այլ՝ “Դուբիդուքս”: Մի խոսքով, սկսեցինք վիճել այդ, առաջին հայացքից, կարծես թե մանրուքի վրա: Քանի որ դեպքը, ինչպես հաճախ լինում է իմ ներկայիս շրջապատում, տեղի էր ունենում տաքսիների հերթում, ներկաներից մեկը, լսելով մեր վեճը, և ուղղակի որոշելով վերջ տալ դրան, հեռախոսով մտավ համացանց, գտավ այդ տեղը և ցույց տվեց մեզ:

Այնտեղ գրված էր. “Ռուբիդուքս”:

Վեճն անմիջապես դադարեց: Լռեցինք երկուսս էլ; Ես՝ ապշած նրանից, թե ինչո՞ւ եմ “Ռուբիդուքսը” գրել “Դուբիդուքս”: Հարութն էլ նրանից, թե ինչո՞ւ է “Դուբիդուքսը” կարդացել “Դուբիդագ”:

Հետո նա՝ կարծես թե արթնացավ: Ու սկսեց հորդորել, համոզել ինձ, որ ես նորից գնամ Ռուբիդուքս: Նույնիսկ առաջարկում էր գնալ միասին: Նա պնդում էր, որ Ռուբիդուքսն, իհարկե, գոյություն ունի, բայց… Չգիտես ինչու, նա համոզված էր, որ ես չեմ գտնի այն տեղը, որտեղ բաժանվել եմ Ուգոյից: Նա պնդում էր, որ ես Ուգոյին տարել եմ… մի ուրիշ… տարածք:

Ես, չգնացի իհարկե: Չգիտեմ, թե ինչու: Միգուցե այն էր պատճառը, որ ներքուստ հավատո՞ւմ էի Հարութին: Իսկ նա… Այս անցած ավելի քան երկու ամիսների ընթացքում հանգիստ չէր տալիս ինձ: Ամեն հանդիպելիս անհապաղ հարցնում էր. “Հը՞, գնացի՞ր… գնացի՞ր…” Առաջարկում էր գնալ միասին…

…Երեկ հաճախորդ տարա Ռիվերսայդ քաղաք: Այնտեղ է տանում մեր հիշարժան վաթսուներորդ մայրուղին: Արդեն քիչ էր մնացել հասնեմ, երբ մայրուղու ելքերը ցույց տվող ցուցանակի վրա աչքիս ընկավ. “Ռուբիդուքս”: Ինձ անհրաժեշտ ելքը՝ հաջորդն էր:

Հաճախորդիս իջեցրի ու վերադարձի ճանապարհին, մտա Ռուբիդուքս: Ամեն ինչ հենց այնպես էր, ինչպես տպվել էր հիշողությանս մեջ. այն գլխավոր փողոցը, ուր թեքվեցինք Ուգոյի հետ ու երկար գնում էինք: Այն ժամանակ ճանապարհը վերանորոգվում էր, իսկ այժմ՝ թարմ ասֆալտ էր ճանապարհին, իսկ երկու հանդիպակաց գծերի մեջտեղում հսկայական արմավենիներ էին տնկել: Տեսա ու անմիջապես այդ փողոցի անունն էլ հիշեցի:

Դեռ հեռվից, ձախի վրա նշմարեցի երկու բենզոկայանները՝ այն փողոցի երկու կողմերում, որտեղ ձախ էինք թեքվել Ուգոյի հետ; Որոշել էի չշտապել. թեքվեցի
ձախ, մտա աջիս բենզոկայանը, բենզին լցրեցի տաքսու մեջ; Ու քանի սպասում էի, պատառիկներ էի վերհիշում Ուգոյի հետ կայացած մեր խոսակցությունից, կարծես կրկին վերապրում էի անմոռանալի այն հանդիպումը:

Հետո անշտապ փողոց դուրս եկա բենզոկայանից և անմիջապես աջ թեքվեցի՝ այն փողոցը, որտեղ իջեցրել էի Ուգոյին;

Առջևումս, մոտ հիսուն մետր հեռավորության վրա… փակուղի էր, փողոցի վերջը: Մտածելով, որ հավանաբար շփոթել եմ մի բան, որոշեցի թեքվել հաջորդ փողոցը: Սա էլ, առաջինի պես, ավարտվեց փակուղով: Երրորդ փողոցը փակուղով չվերջացավ, բայց սա էլ բլուրը բարձրացավ: Ուգոյից բաժանվելուց հետո ես ոչ մի բլուր էլ չէի բարձրացել: Ես ուղիղ շարունակել էի ճանապարհս, որը շուտով միացել էր դլխավոր փողոցին, որն էլ ինձ արդեն մայրուղի էր հանել:

Չերկարացնեմ: Մոտ քսան-երեսուն րոպե աանիմաստ այսուայն կողմ էի անում այդ փոքրիկ փողոցներով, նախապես արդեն հասկանալով, որ չեմ գտնի այն տեղը:

Չգտա: Այն տեղը… չկար…

…Պատմածիցս Հարութի աչքերը փայլփլում էին հիվանդագին, և նա անընդհատ կրկնում էր. “Բա որ ասում էի, բա որ ասում էի…”: Հետո խոստովանեց, որ այս երկու ամսվա ընթացքում արդեն երեք անգամ գնացել է այն տեղն ու փորձել է իմ պատմածների հիման վրա գտնել իմ և Ուգոյի բաժանման վայրը…

Իսկ ես ոչինչ չեմ ասում: Որովհետև ասելու ոչինչ չունեմ: Ու նաև չգիտեմ, թե ինչ ասեմ: Ես ձեզ ուղղակի տեղյակ եմ պահում նրան, ինչ տեղի ունեցավ երկու օր առաջ…

Այսքանը: